Genealogie Buitelaar

ONA 4914/313-315 Rotterdam, Notaris Nicolaas Kruijt.
Is een testament op basis de langstlevende erft alles van de ouders
van ARIAANTJE v.d. TAS die gehuwd was met TEUNIS PIETERSE BUIJTELAAR.

ONA Rotterdam van Notaris Herbert v.d. Meij d.d. 15-04-1732.
Hierin geven de vijf kinderen van TEUNIS PIETERS BUIJTELAAR en
ARIAANTJE LEENDERTS V.D. TAS volmacht aan Pieter Klaas Quakkelsteijn
om namens hen te handelen inzake een erflating van Ary Pietsse
Langelaen, een zoon van Ariaantje Klaas v.d. Tas, een zuster van hun
grootvader Leendert v.d. Tas.

ONA Rotterdam 7136/827-878 d.d. 13-07-1781.
In deze akte blijkt dat CORNELIS als enige nog levend kind F.559,–
van Neeltje Quakkelsteijn erft, een familielid van moeders kant.
De drie kinderen van DIRKJE en de drie kinderen van HILLEGONT even
elk 1/3 deel van genoemde som.
De andere drie kinderen, dus PIETER, CLAES en LEENDERT blijken kinder-
loos overleden te zijn.

Van naam veranderen was in vroeger eeuwen niet zo ongewoon.
Zo kwam het bijvoorbeeld voor dat een tweede zoon van een gezin de
achternaam van z’n moeder aannam. Als genealoog (nou ja amateur
genealoog) kan je daar bijzonder veel last van hebben.
Zo’n naamsverandering staat nergens geregistreerd, dus daar moet je
zelf maar achter zien te komen.
Zo leven er nu rondom Gouda Buitelaar’s, wiens voorvader
Jan Buitelaar geb. 1696, de naam van z’n moeder aannam. Z’n moeder
was Klaasje Meezen Buitelaar gehuwd met Aart Wouters. Al z’n zusters
en broers heten “Zuidbroek”, zodat er toen (wat nu bijna ondenkbaar
is) twee achternamen in een gezin voorkwamen.
Je moet het meegemaakt hebben om te kunnen beseffen hoe moeilijk het
is er achter te komen, dat zoiets is gebeurd. Jarenlang hadden we het
vermoeden en kregen pas zekerheid toen we in een “dootboek” lazen:
“Jan Buitelaar doet aangifte van het overlijden van z’n broer Mees
Zuijdbroek”.
In onze stam hebben we geen bewijzen dat een Buitelaar de naam van
z’n moeder aannam en dus voor onze stam verloren is gegaan. Het is
echter niet uitgesloten, dat dit een of meerdere malen is geschied.
AL hebben we geen bewijs dat een geboren Buitelaar voortleeft onder
de naam van z’n moeder, toch zijn we een geval van naamsverandering
in onze familie tegengekomen dat het vermelden waard is.
Het betreft hier Jacob geb. 18-11-1693, een kleinzoon van onze eerste
voorvader Pieter Cornelis. Genoemde Jacob neemt niet de naam van z’n
moeder (Harlaar) aan, maar de naam van Duijvenvoorde. In de huwe-
lijksakte staat:

Japik Crelisse Duvoort J.M. Bruijdegom
Ende Kniertje Cornelis Swartveld J.D. Bruijt versoeken
een briefje Pro Deo

Dat hier Duvoort staat en niet van Duijvenvoorde, is niet zo erg
belangrijk.
’t Was immers een nieuwe naam voor Maassluis en mogelijk heeft de
predikant die de naam inschreef het zo gehoord. Mogelijk wist Jacob
zelf niet eens de juiste uitspraak van z’n nieuwe naam was, want
enigszins lange namen worden ook nu nog wel verkort uitgesproken
en misschien had hij die naam ook zo opgevangen.
Ook begrijpelijk is dat bij het dopen van zijn eerste kinderen
deze worden ingeschreven als Buitelaar. Immers Jacob was na zijn
huwelijk in Maassluis blijven wonen en in zo’n klein stadje als
Maassluis waar iedereen iedereen kende, bleef Jacob een jongen van
Buitelaar.
Zo kende ook de predikant hem en als Jacob een kind ten doop komt
aanbieden vraagt hij hem niet eens naar z’n naam, maar alleen de
voornaam van het kind. Zo worden de eerste kinderen van Jacob v.
Duivoort als Buitelaar ingeschreven. Dit houdt op bij het 4e kind
en vanaf nu heten ze Duivenvoorth, Duivoort en z’n laatste kind
van Duijvenvoorden.
Was er een nieuwe predikant gekomen die de namen van z’n gemeente-
leden niet kende en er dus naar vroeg. Het bovenstaande was mogelijk omdat de namen niet officieel geregistreerd waren en de doopvader er niet bij was als de predikant de
dopeling inschreef.
Bovendien konden de meesten niet lezen of schrijven.
De vraag die onbeantwoord blijft is:
Waar haalde Jacob de naam van Duijvenvoorde vandaan?
Z’n moeder was immers een Harlaar. En dan wordt het gissen. We kun-
nen alleen enkele mogelijkheden noemen.
Jacobs grootvader kwam uit Katwijk. Daar woonde in de tijd dat opa
Pieter Cornelis er geboren werd al van Duijvoorde’s. Was Pieter
Cornelis moeder soms een van Duijvenvoorde? Of mogelijk was Cornelis
z’n vader een van Duivenvoorde en had Pieter Cornelisse bij z’n
huwelijk de naam Buitelaar aangenomen die mogelijk ook de naam van
z’n moeder was? Want in die tijd woonde er al Buitelaar’s, zo niet
in Katwijk dan toch dicht in de buurt b.v. in Warmond en Alkemade.
Ook Jacob’s moeder Jaapje Harlaar zou een moeder gehad kunnen hebben
die Duivenvoorde heette. Immers Jacob’s ouders zijn niet in Maassluis
getrouwd, dus zou z’n moeder uit de buurt van Katwijk gekomen kunnen zijn. Hoewel we in die richting gezocht hebben, hebben we niets
gevonden dat die veronderstellingen wat vastere grond geeft. Ook
niets dat die veronderstellingen onmogelijk maakt.
Jammer dat in Katwijk de doopboeken ontbreken van de tijd waarin
Pieter Cornelisse en mogelijk zijn broers en zusters geboren moeten
zijn. We hebben daarom geen informatie over de moeder van Pieter
Cornelisse en door de getuigen die er meestal bijstonden ook niet
over de naaste familieleden.
Tenslotte nog dit, of Jacobs kinderen als van Duivenvoorden nog na-
komelingen hebben, is ons tot nu toe onbekend.

’t Was deze Cornelis van wie overleveringen bestaan dat hij met
z’n schip ergens in de buurt van Frankrijk gekaapt werd.
Hij bracht er het leven af en wist na een lange reis
Maassluis weer te bereiken. In verschillende families wist men nog
van dit avontuur te vertellen, echter met verschillende versies.
Zo had de een van Cornelis een Hugenoot gemaakt die om wille van het
geloof uit Frankrijk vluchtte, dus we waren van Franse afkomst.
Anderen deden hem in Maassluis aanspoelen na een avontuurlijke reis
per roeiboot mogelijk uit Engeland. Weer anderen lieten hem helemaal
uit Frankrijk lopen op een schoen en een laars, hij bleef onderweg in
leven door soms bij boeren te werken.
U begrijpt hoe blij we waren, toen we in het Rotterdamse gemeente
archief een akte ontdekten (ONA 2241 blz. 558-559 d.d. 17-8-1734) waar-
uit bleek dat de kern van dit verhaal op waarheid berustte en dat we
u kunnen laten zien hoe een verhaal van mond tot mond na 250 jaar er-
uit ziet.
Nu in ’t kort het ware verhaal zoals Cornelis het precies twee en
half eeuw geleden op het Rotterdamse notariskantoor liet vastleggen.
Hij verklaarde dat hij in juni 1734 in Rotterdam van koopman Cornelis
v.d. Laan heeft ingeladen acht vaten meel (?) waarvoor hij tekende in
“het cognossement” (d.i. vrachtbrief) ze te zullen afleveren in Nantes
in Frankrijk. Na in juni “de Maze afgezeyld” te zijn kwam Cornelis die
het commando had, te Couizon op de rivier van Nantes aan. De beamten
(ja zonder b) van de tol (douane) kwamen aan boord en eisten opening
van een van de genoemde vaten. En wat bleek? In die vaten was verpakt
“1207 gedruckte catoenen lijnwaad” de welke “volgens adreyse van Nantes
verboden zijn in Frankrijk in te voeren.” Waarna het schip de “Vrede” “is genomen in areste en bewaringe” en van de schipper geëist werd
tot het doen van “considerabele amendis” (mogelijk een soort borgsom)
Of Cornelis of z’n bemanning zijn vastgehouden is niet bekend.
Wel staat vast dat hij op 17 augustus 1734 in Rotterdam z’n ervaringen
in een akte laat vastleggen, terwijl volgens diezelfde akte z’n schip
nog in Nantes ligt. Dus hij is zonder schip uit Nantes in Rotterdam
aangekomen.
Of z’n bemanning nog op het schip in Nantes was staat niet vermeld;
’t lijkt zeer aannemelijk, daar bij de verklaringen van Cornelis
niet gerept wordt van enig getuigen, zoals toch wel gebruikelijk
was. Vermoedelijk heeft hij het bevel overgegeven aan de 1e stuur-
man en is zelf naar z’n reder in Rotterdam gereisd.
Van een voetreis staat niets vermeld, lijkt ook onwaarschijnlijk daar
de tijd tussen “kaping” en aankomst in Rotterdam daarvoor te kort is.
Vermoedelijk is hij meegevaren met een schip dat richting Rotterdam
koerste. Dat hij vrij uit ging blijkt wel uit het feit dat hij daarna
nog verschillende malen als schipper wordt genoemd.
Leuk dat we na precies 250 jaar u de ware toedracht van Cornelis “ka-
ping” uit de doeken hebben mogen doen.
Er zijn van deze Cornelis geen afstammelingen meer in leven, in ieder
geval niet in de mannelijke lijn.
Van Cornelis Teunis zijn behalve het verhaal van zijn
“kaping” nog een zevental akten door ons gevonden. In twee daarvan
wordt hij terloops als schipper genoemd nl. in akte 2339 blz. 68,
d.d. 16-02-1745 als schipper van het fluitbootschip “De Drije Zusters”
gebouwd in 1743 en groot 170 vat of daaromtrent.
De tweede keer in akte 2594 blz. 1094 d.d. 23-08-1737 waar
hij als schipper van de “Vrede” wordt genoemd.
Op hetzelfde schip krijgt hij een lastbrief om een kistje of
kastje met goederen die hij te Nantes had afgeladen, weer op te
halen en terug naar Rotterdam te brengen (akte 2028, blz. 455/57).
In akte 2599 nr.1094 d.d. 29-10-1753 krijgt hij machtiging van
Mr. Maerten Stael oud schepen van Rotterdam om in zijn naam 1/8 van
een viskotter over te dragen aan Sr. Cornelis Uytendoorn.
De viskotter was ” het Jongste Kint”.
Cornelis wordt hier Sinjeur Cornelis Buitelaar, koopman op Maessluys
genoemd.
In akte 2012 blz. 391/392 d.d. 8-6-1722 van notaris Obrien testateren
Cornelis en z’n eerste vrouw Ariaantje Proefeet elkaar als enige
erfgenaam.
In akte 2407 blz. 271 d.d. 12-07-1730 wordt hij genoemd als schipper
van de “Nantes”.
Tenslotte is er nog de akte 3711 blz. 524 van Notaris G.J. Juinboel
dd. 21-07-1800 waarin drie van z’n kinderen gewonnen bij Maria
van Es (dus Ariaantje, Johannes en Maria) erven van Sara van Es, een
zuster van hun moeder.
Ze erven de gehele nalatenschap van tante Sara. Alleen enkele goede-
ren erft haar schoonzuster Carolina Volmer. Die enkele goederen
staan omschreven als: een zilver zakhorloge, de grote spiegel met
bruine lijst, een porselein kabinetstel van 5 stukken en een ge-
schilderd theeblad.

Willem Pieters en Willem Hendriks Buitelaar zijn beiden in 1755 te Maassluis geboren. Een van deze twee Willems, (wie is niet na te gaan) maakte een avontuur mee, dat wij meenden u niet te mogen onthouden. Niet omdat het zo spannend of gevaarlijk was, maar meer om u te laten zien, met wat voor moeilijkheden zeevaarders in vroegere eeuwen te kampen hadden.
Als er moeilijkheden ontstonden tijdens of na een vaart werden deze zoals gebruikelijk was opgetekend door een notaris. Zo’n document moest dan dienen als een soort getuigenverklaring van alle er bij betrokkenen, om sterk te staan tegenover de reder, de verladers of andere autoriteiten. In dit geval zette notaris Versteeg uit Rotterdam het onderstaande op papier. (Oud notarieel archief akte 3584 blz. 494, d.d. 22-09-1794)
Schipper Jan Scheffer, stuurman Jan Frederiks, kok Peter Ganig en matroos Willem Buitelaar, gevieren vormden zij de gehele equipage van de “De Twee Gezusters” (uitgezonderd de jongen).
Dus er was nog een vijfde man aanboord, wiens naam niet werd genoemd.Hij mocht immers niet getuigen vanwege zijn jeugdige leeftijd, maar moest overigens wel degelijk hard mee werken. Hij was immers kajuitjongen, dekknecht en koksmaatje, liep mee wacht en klom zo nodig mee in het want.
De schipper was overeengekomen met een Rotterdams koopman om een lading lijnzaad te gaan halen in St. Petersburg. Een lading voor de heenweg was er niet dus gingen ze “in ballast” op reis.
18 mei 1794 gingen ze onder zeil en ankerden 19 mei voor de Briel om te wachten op gunstig weer. Dat wachten duurde zes dagen want 25 mei kozen ze ’t ruime sop. Denkt u in, vier mannen en een jongen op een zeilschip helemaal naar St. Petersburg.
Die vijf mannen moesten dag en nacht het schip varende houden, de navigatie verzorgen, zeilen bijzetten of reven, het roer houden, wacht lopen in de nachtelijke uren, voor voedsel zorgen en als er tijd over was ook nog wat slapen.
Na vijf weken (op 29 juni) liggen ze voor Kroonstad en komt St. Petersburg in zicht, waar ze de volgende dag 30 juni de haven binnen varen. Aan de wal gekomen krijgen ze de ontstellende mededeling, dat de lading lijnzaad al met een ander schip was meegegeven.
Wat nu? Even bellen met Rotterdam was toen niet mogelijk.
Blijkbaar heeft schipper Scheffer nog uitgekeken naar andere lading voor Rotterdam, want pas 14 augustus varen zij weer uit de Russische hoofdstad weg, richting Rotterdam.
En weer in “ballaste”. Elf september, dus nu binnen vier weken, varen zij de thuishaven weer binnen. Schijnbaar was de reder ook nog ontevreden over de toestand waarin zich het schip bevond. Onder aan het relaas verklaren zij eenparig, dat ze het schip in goede orde hebben gehouden en dat ook niemand heeft gezien, dat anderen van buiten af het schip in het ongerede hebben gebracht, en dat ze bereid zijn deze verklaring onder ede te bevestigen.
Jammer genoeg staat er niets in deze akte voor wie de schade was, voor de reder of voor de koopman ; “bevragter”. Ook niet of de bemanning hun volle gage kregen voor deze vruchteloze bijna vier maanden durende reis.

Dezelfde Willem komen we in een andere notariële akte weer tegen. Nu is Willem zelf schipper en wel op het vissersschip “de Vrede”.
Ondanks deze mooie naam verliep Willems reis niet zo vredig. Uit deze akte (ONA Rotterdam 3508 blz. 62 d.d. 14-09-1803) blijkt dat koopman/reder/eigenaar van het schip de heer Zwartewaal uit Maassluis volmacht geeft aan een tweetal personen om in Londen alles in het werk te stellen om genoemd schip met haar lading terug te krijgen.
Het vaartuig is op terugtocht van de visserij op de Noordzee naar Maassluis met lading en bemanning door de Engelsen genomen en opge-
bracht naar een Engelse haven. Hoelang het schip vastgehouden is, of ze het nog vrij gekregen hebben en of de bemanning ook al die tijd vastgehouden is, daarvanstaat niets vermeld. Ook niet hoeveel dagen hun vrouwen en kinderen op het Maassluisse havenhoofd stonden uit te kijken of “de Vrede” nog niet de thuishaven binnenzeilde voordat zij bericht kregen van de reder, dat de Vrede genomen was” door de Engelsen en opgebracht naar een Engelse haven en de bemanning dus “veilig” was.

Willem Pieters en Willem Hendriks Buitelaar zijn beiden in 1755 te Maassluis geboren. Een van deze twee Willems, (wie is niet na te gaan) maakte een avontuur mee, dat wij meenden u niet te mogen onthouden. Niet omdat het zo spannend of gevaarlijk was, maar meer om u te laten zien, met wat voor moeilijkheden zeevaarders in vroegere eeuwen te kampen hadden.
Als er moeilijkheden ontstonden tijdens of na een vaart werden deze zoals gebruikelijk was opgetekend door een notaris. Zo’n document moest dan dienen als een soort getuigenverklaring van alle er bij betrokkenen, om sterk te staan tegenover de reder, de verladers of andere autoriteiten. In dit geval zette notaris Versteeg uit Rotterdam het onderstaande op papier. (Oud notarieel archief akte 3584 blz. 494, d.d. 22-09-1794)
Schipper Jan Scheffer, stuurman Jan Frederiks, kok Peter Ganig en matroos Willem Buitelaar, gevieren vormden zij de gehele equipage van de “De Twee Gezusters” (uitgezonderd de jongen).
Dus er was nog een vijfde man aanboord, wiens naam niet werd genoemd. Hij mocht immers niet getuigen vanwege zijn jeugdige leeftijd, maar moest overigens wel degelijk hard mee werken. Hij was immers kajuitjongen, dekknecht en koksmaatje, liep mee wacht en klom zo nodig mee in het want.
De schipper was overeengekomen met een Rotterdams koopman om een lading lijnzaad te gaan halen in St. Petersburg. Een lading voor de heenweg was er niet dus gingen ze “in ballast” op reis.
18 mei 1794 gingen ze onder zeil en ankerden 19 mei voor de Briel om te wachten op gunstig weer. Dat wachten duurde zes dagen want 25 mei kozen ze ’t ruime sop. Denkt u in, vier mannen en een jongen op een zeilschip helemaal naar St. Petersburg. Die vijf mannen moesten dag en nacht het schip varende houden, de navigatie verzorgen, zeilen bijzetten of reven, het roer houden, wacht lopen in de nachtelijke uren, voor voedsel orgen en als er tijd over was ook nog wat slapen.
Na vijf weken (op 29 juni) liggen ze voor Kroonstad en komt St. Petersburg in zicht, waar ze de volgende dag 30 juni de haven binnen varen. Aan de wal gekomen krijgen ze de ontstellende mededeling, dat de lading lijnzaad al met een ander schip was meegegeven.
Wat nu? Even bellen met Rotterdam was toen niet mogelijk.
Blijkbaar heeft schipper Scheffer nog uitgekeken naar andere lading voor Rotterdam, want pas 14 augustus varen zij weer uit de Russische
hoofdstad weg, richting Rotterdam. En weer in “ballaste”. Elf september, dus nu binnen vier weken, varen zij de thuishaven weer binnen. Schijnbaar was de reder ook nog ontevreden over de toestand waarin zich het schip bevond. Onder aan het relaas verklaren zij eenparig, dat ze het schip in goede orde hebben gehouden en dat ook niemand heeft gezien, dat anderen van buiten af het schip in het ongerede hebben gebracht, en dat ze bereid zijn deze verklaring onder ede te bevestigen.
Jammer genoeg staat er niets in deze akte voor wie de schade was, voor de reder of voor de koopman ; “bevragter”. Ook niet of de bemanning hun volle gage kregen voor deze vruchteloze bijna vier maanden durende reis.

Dezelfde Willem komen we in een andere notariële akte weer tegen. Nu is Willem zelf schipper en wel op het vissersschip “de Vrede”. Ondanks deze mooie naam verliep Willems reis niet zo vredig.
Uit deze akte (ONA Rotterdam 3508 blz. 62 d.d. 14-09-1803) blijkt dat koopman/reder/eigenaar van het schip de heer Zwartewaal uit Maassluis volmacht geeft aan een tweetal personen om in Londen alles in het werk te stellen om genoemd schip met haar lading terug te krijgen.
Het vaartuig is op terugtocht van de visserij op de Noordzee naar Maassluis met lading en bemanning door de Engelsen genomen en opgebracht naar een Engelse haven.
Hoelang het schip vastgehouden is, of ze het nog vrij gekregen hebben en of de bemanning ook al die tijd vastgehouden is, daarvan staat niets vermeld. Ook niet hoeveel dagen hun vrouwen en kinderen op het Maassluisse havenhoofd stonden uit te kijken of “de Vrede” nog niet de thuis-
haven binnenzeilde voordat zij bericht kregen van de reder, dat “de Vrede genomen was” door de Engelsen en opgebracht naar een Engelse haven en de bemanning dus “veilig” was.

Een vermeldenswaardig avontuur beleefde deze Maarten in z’n lange
zeemansloopbaan. Die wordt verhaald in een zeer uitvoerige verklaring
in een akte van notaris Matthijs Versteeg te Rotterdam (ONA 3591 blz.
343-428) d.d. 1798. Aanwezig waren hierbij schipper Aart Riedijk,
Maarten als stuurman, een kok en de drie matrozen.
Ze verklaren in december 1796 en januari 1797 hun schip, de “Kouf-
handel” in een franse haven geladen te hebben met “wijn en brandewijn”.
Met nog een vloot schepen kiezen zij met een N.O. wind het ruime sop,
op weg naar Monlaix.
Het was mistig, geen wind en er was geen land te zien. Eindelijk
ontdekten ze het eiland Guernsy. Plotseling wordt er op hen geschoten
door een schip van onbekende nationaliteit. Later bleek het een
engelse logger te zijn met naar schatting acht man aan boord. Het had
de engelse vlag in top. Stuurman Maarten, zijn schipper en de andere
vier mannen worden gedwongen van boord te gaan en over te stappen op
de logger; dat was 5 mijl van Monlaix. De scheepspapieren werden afge-
nomen, de Hollandse driekleur neergehaald en de lading prijs verklaard
met de belofte van de kapers, dat ze deze contant zouden betalen.
De engelse vlag wordt gehesen (er staat “opgehijsd”) en toen werd
koers gezet naar ’t eiland Jersey, waar aan de pier St. Meliers de ge-
hele “geestrijke” lading werd gelost. Toen werden schip en bemanning
naar Londen gebracht en daar in bewaring gehouden. Op 26 maart 1798
kregen ze de vrijheid om te vertrekken. Na enige dagen bezeilden ze
de “Maze” en kwamen in Rotterdam aan.
Deze geschiedenis doet niet zo vreemd aan als we letten op de datum.
Nederland was bezet door de Fransen en Engeland leefde op voet van
oorlog met Frankrijk.
Deze Maarten is de enige Buitelaar waarvan bekend is, dat hij een
zeemansgraf heeft gevonden.*) Op 22 november 1821 kwamen Leendert
Das en Willem van Mechelen, respectievelijk kapitein en stuurman van
“de Stoop” ten stadhuizen van Maassluis om aangifte te doen dat op
6 september 1821 (dus 11 weken eerder) was overleden Maarten Buitelaar
oud 61 jaar, echtgenoot van Trijntje Boogert. Hij was overleden op
zee op reis naar Villa Nova in Algarvil (Portugal). Of hij overleden
was door een ziekte en daarna overboord gezet is of dat hij overboord
geslagen was en verdronken, is niet bekend.
Zijn naam leeft voort in zijn eigen nakomelingen als “Martinus”
maar veel meer nog in de nakomelingen van z’n broer Pieter.
Veel Maarten’s die er zijn geweest en er nog zijn, heten (zij het via
via) naar deze Maarten die samen met z’n broer Pieter de stamvaders
zijn van alle nog levende Buitelaar’s in dit boek vermeld
In een akte van 14-01-1809 van de Koninklijke notaris C.H. van Looij
machtigen de kooplieden van Dorp uit Rotterdam bij monde van
Cornelis van Dorp een zekere Heer A.J. de Mozaar procureur te
Schiedam om voor de gerechte van Maassluis in processe te gaan
tegen Maarten Buitelaar als gedaagde, zijnde schipper op de “Zee-
vrugt” en verder tegen hen die zich partij zouden willen stellen
voor deze.
Maarten krijgt dus een proces aan z’n broek, waarvoor is niet
bekend.

*) Dit zal hoogst waarschijnlijk nog meer keren gebeurd zijn, maar
is voor de invoering van de burgerlijke stand nergens vermeld.

Met deze Pieter begint er een geheel nieuwe ontwikkeling te komen
in het geslacht Buitelaar. Tot nu toe speelde het “wel en wee” van
onze familie zich geheel af in Maassluis, een stadje slechts
34,5 hectare groot en liggende aan de Maas.
Vanuit dat plaatsje bevoeren en bevisten zij de Noordzee tot aan
IJsland toe. Zij monsterden op koopvaarders die verre reizen maakten,
niet alleen naar vele andere havens in Europa maar ook daar buiten
tot in Ned. Oost-Indië toe.
Vrijwel iedere Buitelaar was daarbij betrokken, zowel mannen als
vrouwen. De mannen waren zeelieden of vissers. De vrouwen huwden met
een zeeman of een visser. Was er wel eens een die om wat voor oor-
zaak dan ook niet naar zee kon, dan was hij als Maassluiser daar
toch ten nauwste bij betrokken, immers de vissersvloot gaf thuis
ook veel werk.
Maar met deze Pieter komt in dit alles een keer. Hij gaat niet naar
zee, hij trouwt geen stoere zeemansdochter. Hij wordt bouwmansknecht
in de Lier, gelegen in het Westland. Als hij trouwt dan is zijn bruid
een echte Westlandse, wier vader de grond bewerkte, grond waarop
later de glazen stad gebouwd zou worden. De verbouwde producten,
ongeëvenaard in kwaliteit zouden het Westland beroemd maken over
bijna de gehele wereld, net zo beroemd als de Maassluise sleepboten
in de 20e eeuw zouden worden.
Pieter gedijt in de Lier. Bij z’n huwelijk heet hij bouwmansknecht,
bij de doop van z’n kinderen of als hij ze aangaf op het raadhuis
noemt hij zich beurtelings arbeider, aardappelteelder, aardappel-handelaar en koopman.
Mogelijk heeft hij nog wel eens naar de zee verlangt, wanneer
hij bijvoorbeeld uit de Lier naar Maassluis reisde en daar zijn
vader en z’n ooms spannende verhalen hoorde vertellen over het
zeemansleven.
Vooral in de Franse tijd, waarin de sluikhandel bloeide, een gevaar-
lijke bezigheid, maar daarom ook vol spanning en avontuur.
Toch is hij nooit meer naar zee gegaan.
Vanwaar die plotseling ommekeer. Kan een Maassluise zeemanszoon zomaar
de zee vergeten, een zee wellis waar vol gevaren, maar ook vol adem-
benemende avonturen?
Van z’n beweegredenen is niets bekend, het blijft gissen. Maar toch
is het vrijwel zeker dat de Franse overheersing hierin een beslis-
sende rol heeft gespeeld. De koopvaardij leed ernstig onder Napoleons
regiem en Engeland deed veel afbreuk aan onze scheepvaart en visserij.
Verschillende ooms immers zijn hun schip kwijtgeraakt aan de Engelse
kapers.
Er was dus weinig te verdienen en bovendien was de zee bevaren erg
gevaarlijk. Dus wat lag voor de hand? Pieter koos voor het landleven,
dat toen toch ook een hard bestaan was. In het Westland was wel werk,
al was er nog geen glas. Er was veehouderij, landbouw (bijvoorbeeld vlas) en er werd een begin gemaakt met het telen van vroege aardappelen
appels, peren en pruimen.
Zo gaat Pieter na z’n huwelijk voor eigen rekening wat aardappels
telen en die zelf verhandelen, zoals toen algemeen gebeurde.
Zo wordt de grondslag gelegd van een boeren en tuinders geslacht
dat z’n nakomelingen heden ten dage deels nog zijn.
Zo zou men boven dit stukje kunnen zetten:
“Van vissersschuit naar veilingschuit” of “Van zeevaarder tot veiling-
vaarder”.
Met deze Pieter die in 1806 trouwde en op de “Kikkert” in de Lier ging
wonen begint de grote uitbreiding van ons geslacht.
Niet minder dan vijf zonen van hem hebben nu nog nageslacht in leven.
Op een kleine tak na (die van z’n Oom Maarten met ca. 14 nog levende
personen) zijn alle overige nu nog levende Buitelaars uit Pieter
geboren.

De opmerkzame lezer zal het zijn opgevallen dat zoals bij deze Frans
veel boerenzonen in het verleden (bedoeld wordt rondom de eeuwwisseling
tot ongeveer de 2e wereldoorlog) een melkzaak begonnen en veelal met
succes.
Twee vragen komen dan op, en wel:
– Waarom zegden zoveel boerenzonen het vaderlijk beroep vaarwel?
– Waarom begonnen zoveel van hen een melkzaak?
Om te beginnen met het eerste. De kinderrijke gezinnen spelen hier
ontegenzeggelijk een rol. Immers land om te boeren is beperkt en
normaal kan slechts een van de zonen vaders boerderij overnemen.
Al gebeurde het in het verleden nogal eens dat zo’n boerderij in
tweeën werd gesplitst, wat dan een oplossing bood voor een tweede
zoon. Dit was alleen mogelijk als de boerderij tenminste zo groot
was, dat splitsing verantwoord was.
Het gebeurde nogal eens, dat de bestaansmogelijkheden op twee
kleine boerderijen wat al te krap werden.
Natuurlijk kan zo’n deling maar een keer soulaas bieden en kon niet
nog eens plaatsvinden. Dus moesten meerdere zonen naar andere bestaans- mogelijkheden uitzien.
Bij dit alles kwam als belangrijke factor ook naar voren de stads-
uitbreiding waar o.a. bovengenoemde Frans mee te maken kreeg, en
nog meer familieleden die aan alle kanten van Den Haag, boerden,
dus Loosduinen, Rijswijk, Wassenaar en Voorburg.
De geweldige stadsuitbreiding van Den Haag, maar ook haar voor-
steden speelden hierbij een grote rol.
Vele boeren werden onteigend en kregen meestal een aardige
vergoeding maar geen nieuwe boerderij. Dus van beroep veranderen
was de remedie. Zo komen we aan het tweede punt n.l. de vraag
waarom gingen zo opmerkelijk veel een melkzaak beginnen?
Van Frans wel bijzonder veel, maar ook van andere familieleden
rondom Den Haag en ook uit gebieden die niet direct met stads-
uitbreiding te maken hadden.
Het antwoord is niet moeilijk, immers de belangrijkste producten
van een melkzaak werden alle op de boerderij geproduceerd.
De boerenzoon voelde zich in die branche volkomen thuis. De kwali-
teiten en de verschillen daarin van melk, boter en kaas waren voor
hem “gesneden koek”, en gaven hem een voorsprong op anderen die dat
niet hadden.
Er kwam nog een factor bij die de voorsprong nog vergrootte op
andere beginnende zakenlieden. Van huis uit was de boerenzoon ver-
trouwd met de handel. Immers een goede boer moest ook een halve
koopman zijn. De uitdrukking, een boer verdiend z’n halve inkomen
op de markt mag overdreven zijn, maar een waarheid zit er in.
In ’t verleden kocht en verkocht een boer zelf zijn vee, z’n pro-
Duc ten melk, boter en kaas, granen, enz., dus hij was zgn. van
alle markten thuis. De handelsgeest van geslacht op geslacht ge-
kweekt kwam hem nu goed van pas. Vandaar dat de boerenzoon als
winkelier en venter meestal slaagde. Dit was tot in de jaren 50
van deze eeuw. Langzaam aan kwam er verandering, het grootwinkel
bedrijf verdreef steeds meer de hardwerkende dagelijks langs de
deur komende melkboer. En nu 1985 kunnen we stellen dat hij verdwenen
is uit het stadsbeeld, zoals al zo vele middenstandsbedrijven
uit dat beeld verdwenen zijn. We noemen de slager, de kruidenier
de bakker enz. Jammer! Een categorie hardwerkende sober levende
mensen verdween.